Phòng, chống dịch bệnh mùa Hè Thu cho trẻ em

1.Bệnh Sởi

Nguyên nhân: Sởi là bệnh truyền nhiễm do virus Paramyxoviridae gây ra, bệnh rất dễ bùng phát thành dịch. Sởi lây truyền rất nhanh qua đường hô hấp, dễ tấn công người chưa có miễn dịch, đặc biệt là trẻ em chưa tiêm phòng hoặc tiêm phòng không đầy đủ.

Biểu hiện bệnh: Khi bị Sởi, người bệnh sẽ bị nổi các nốt đỏ thành từng mảng dày ở sau tai, mặt rồi lan xuống cổ và ngực kèm theo sốt cao, ho dai dẳng hoặc mắt đỏ. Các triệu chứng của sởi rất dễ nhầm với biểu hiện của rôm sảy, dị ứng, thủy đậu, rubella… Chính sự nhầm lẫn này dẫn đến cách phòng lây nhiễm, điều trị không đúng, làm cho bệnh Sởi của trẻ tiến triển sang thể nặng, đồng thời dễ làm bệnh lan rộng thành dịch.Sởi có thể gây ra nhiều biến chứng từ nhẹ như tiêu chảy, viêm tai giữa đến biến chứng nặng như viêm phổi, viêm não, có thể gây tử vong.

Phòng bệnh: Ngay khi phát hiện trẻ có các dấu hiệu của sởi như sốt, ho, chảy nước mũi, phát ban… phụ huynh cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất để kịp thời thăm khám, điều trị phòng các biến chứng và diễn biến nặng của Sởi. Cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ để cách ly trẻ, tránh lây nhiễm trong cộng đồng.Cách phòng tránh bệnh sởi hiệu quả nhất là tiêm vắc xin phòng bệnh. Bố mẹ nên chủ động cho trẻ tiêm phòng sởi sớm theo chương trình tiêm chủng quốc gia, trẻ cần tiêm mũi thứ 1 ngay từ 9 tháng tuổi, tiêm nhắc lại mũi thứ 2 lúc 18 tháng (vắc xin chứa thành phần Sởi và Rubella). Bên cạnh đó, khi trẻ đến 12 tháng, bố mẹ cũng cần bổ sung thêm mũi vắc xin phối hợp Sởi - Quai bị - Rubella để trẻ có thể được bảo vệ khỏi 3 bệnh này.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, phụ nữ mang thai nếu bị bệnh sởi thì không gây dị tật cho thai nhi, nhưng tỷ lệ tử vong bà mẹ tăng gấp ba lần so với phụ nữ không mang thai nhiễm sởi, làm tăng nguy cơ sảy thai, thai chết lưu, đẻ non hoặc trẻ bị nhẹ cân, hoặc thai nhiễm sởi tiên phát đồng thời  bà mẹ bị suy giảm hệ miễn dịch từ đó dễ mắc bệnh viêm phổi, viêm đường tiết niệu…Do đó, các chuyên gia khuyến cáo phụ nữ ở độ tuổi sinh đẻ chuẩn bị mang thai, cần tiêm phòng 2 mũi vắc-xin sởi trong trường hợp chưa tiêm mũi nào trước đây. Phụ nữ mang thai có dấu hiệu bệnh sởi nên đến cơ sở y tế khám, theo dõi dấu hiệu của thai để được hỗ trợ y tế kịp thời.

2. Thủy đậu

Nguyên nhân: Thủy đậu là bệnh truyền nhiễm gây ra do virus Varicella Zoster (VZV). Bệnh lây truyền trực tiếp qua đường hô hấp khi tiếp xúc với dịch tiết mũi họng của người mang bệnh qua con đường nói chuyện, ho, hắt hơi. Thủy đậu cũng có thể lây nhiễm gián tiếp qua các đồ dùng sinh hoạt hằng ngày của người bệnh. Đặc biệt, phụ nữ mang thai trong 3 tháng đầu bị Thủy đậu sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình hình thành, phát triển và sức khỏe của thai nhi.

          Biểu hiện bệnh: Thủy đậu có biểu hiện ban đầu là nổi các mụn nước trên da và niêm mạc, sốt cao, suy nhược, mệt mỏi. Thủy đậu có tốc độ lây lan nhanh, truyền nhiễm trực tiếp từ người sang người và có thể bùng phát thành dịch nếu không được kiểm soát kịp thời.Bệnh thủy đậu có thể khỏi hoàn toàn sau 1 - 2 tuần nếu được điều trị và chăm sóc kịp thời và đúng cách nếu không bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như Viêm màng não, Viêm não, Viêm phổi…

Phòng bệnh: Hiện nay, Thủy đậu chưa có thuốc đặc trị nhưng có thể phòng ngừa dễ dàng được bằng cách tiêm phòng. Vắc xin phòng thủy đậu được chỉ định tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi và người lớn chưa từng mắc bệnh. Trẻ từ 12 tháng tuổi đến 12 tuổi, lịch tiêm gồm 2 mũi, mỗi mũi cách nhau ít nhất 3 tháng. Trẻ trên 13 tuổi và người lớn, lịch tiêm gồm 2 mũi, mỗi mũi cách nhau ít nhất 1.5 tháng.

Đối với phụ nữ trước khi mang thai, Bộ Y tế khuyến cáo, nên tiêm vắc xin phòng Thủy đậu trước khi mang thai tối thiểu là 01 tháng.

Ngoài ra, người bị Thủy đậu cần phải được cách ly cho đến khi các mụn nước khô hoàn toàn. Người bệnh nên ở trong một phòng riêng, có cửa sổ, thoáng mát, có đủ ánh nắng mặt trời và nên dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

3.Viêm Não Nhật Bản

Nguyên nhân: Viêm não Nhật Bản là bệnh nhiễm trùng của não do virus viêm não Nhật Bản gây ra, gây tổn thương hệ thần kinh trung ương. Bệnh có thể diễn ra quanh năm nhưng cao điểm nhất là vào mùa hè.

Biểu hiện bệnh: Bệnh Viêm não Nhật Bản thường khởi phát đột ngột, sốt cao trên 39^oC, buồn nôn, nôn khan, đau đầu, phản ứng lờ đờ, chậm chạp… Những di chứng sớm có thể gặp là bại hoặc liệt nửa người, mất ngôn ngữ, múa may, giảm trí nhớ, rối loạn tâm thần, vận động. Khi biến chứng nặng, viêm não Nhật Bản sẽ gây động kinh, giảm hoặc mất khả năng lao động, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Phòng bệnh: Viêm não Nhật Bản hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là điều trị triệu chứng. Bố mẹ cần cảnh giác và theo dõi cẩn thận, nếu thấy trẻ sốt cao cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế kịp thời và thực hiện tiêm phòng cho trẻ đầy đủ theo chỉ dẫn của bác sỹ.

4.Viêm màng não do não mô cầu

Nguyên nhân: Viêm màng não do não mô cầu (Meningococcus) là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính do vi khuẩn não mô cầu (Neisseria meningitidis) gây nên. Viêm não mô cầu lây truyền qua đường hô hấp rồi vào máu, cũng có khi qua mạch bạch huyết. Bệnh thường xảy ra đột ngột, có thể gây tử vong nhanh trong vòng 24h sau khi phát hiện triệu chứng đầu tiên.

Biểu hiện bệnh: Khi bị viêm não mô cầu, dấu hiệu khởi phát của bệnh nhân là sốt cao đột ngột, đau đầu dữ dội, buồn nôn, nôn, cổ cứng, có thể có đốm xuất huyết.Theo thống kê, viêm não mô cầu không được điều trị kịp thời tỷ lệ gây tử vong lên đến 50 - 60%. Thậm chí ngay cả khi phát hiện sớm và điều trị tích cực, số trẻ tử vong do Viêm não mô cầu vẫn có khoảng 05 - 15%. Bên cạnh đó, nhiều trường hợp dù khỏi bệnh vẫn để lại các di chứng hết sức nặng nề về não, tâm thần, điếc, bại liệt, động kinh…

Phòng bệnh: Hiện nay, biện pháp tốt nhất để bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh Viêm não mô cầu là tiêm vắc xin phòng bệnh. Vắc xin Viêm não mô cầu BC, phòng ngừa bệnh não mô cầu do type B và type C, được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tháng trở lên. Trẻ cần tiêm 2 mũi, mũi 2 cách mũi tiêm đầu từ 6 - 8 tuần.

5.Cúm mùa (Cúm thông thường)

Nguyên nhân: Cúm mùa là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus cúm gây ra. Bệnh lây truyền trực tiếp giữa người với người bằng đường hô hấp thông qua nước bọt và dịch họng có chứa virus cúm.

Biểu hiện bệnh:  Bệnh Cúm mùa có biểu hiện là sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, sổ mũi, đau họng và ho. Ho thường nặng và kéo dài, có thể kèm theo các triệu chứng đường tiêu hóa (buồn nôn, nôn, tiêu chảy), đặc biệt ở trẻ em. Những người nhiễm vi rút cúm có thể diễn tiến nặng hơn, thậm chí tử vong vì những biến chứng của bệnh.

Phòng bệnh:Phòng ngừa bệnh Cúm mùa là chủ động tiêm vắc xin cúm phòng bệnh. Tất cả mọi người bao gồm trẻ từ 06 tháng tuổi trở lên và người lớn nên tiêm vắc xin cúm hàng năm. Nhóm người có nguy cơ cao nhiễm virus cúm cần được khuyến cáo tiêm ngừa bao gồm: Trẻ em từ 06 tháng đến 05 tuổi, người cao tuổi (trên 65 tuổi), người mắc bệnh mạn tính; nhân viên y tế, và người đi du lịch giữa các nước và các vùng trong một nước.

Phụ nữ có thai là những người “dễ bị tổn thương” trước sự tấn công của các loại bệnh tật nguy hiểm trong đó có bệnh cúm mùa nên cần được ưu tiên dự phòng chủ động với vắc xin. Do đó, các bác sĩ thường khuyến cáo, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ nên tiêm 1 liều vắc xin phòng cúm mỗi năm một lần.

Ngoài ra, cần phải thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch; che miệng khi ho hoặc hắt hơi; giữ gìn vệ sinh thân thể và môi trường sống thật tốt để đề phòng bệnh Cúm.

6.Tiêu chảy cấp do virus Rota

Nguyên nhân: Tiêu chảy cấp do virus Rota là loại virus gây ra viêm dạ dày ruột cấp nặng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Virus Rota lây qua đường phân - miệng, tay - miệng và khả năng lây nhiễm rất cao. Loại virus này được thải ra theo đường tiêu hoá ở trẻ nhiễm bệnh, tồn tại bền vững trong môi trường. Trẻ dưới 01 tuổi có nguy cơ lây bệnh rất cao do thói quen tiếp xúc các đồ vật bằng tay và cho tay vào miệng.

Biểu hiện bệnh:  Bệnh có thể khởi phát đột ngột với triệu chứng nôn mửa từ 1 - 3 ngày, sau đó là tiêu chảy cộng với nôn mửa, sốt và sốc gây co giật. Nhiễm Rotavirus khiến trẻ dễ bị mất nước, ảnh hưởng đến thể trạng toàn thân như suy dinh dưỡng và một số biểu hiện khác. Nếu không được cấp cứu kịp thời, trẻ có thể tử vong.

Phòng bệnh: Hiện nay chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị kháng virus Rota. Những phương pháp giữ gìn vệ sinh cơ thể như rửa tay đúng cách, tắm gội bằng xà phòng, vệ sinh đồ chơi… chỉ có tác dụng phòng ngừa khi bệnh chưa xảy ra. Trong trường hợp virus đã xuất hiện, những biện pháp vệ sinh trên không thể tiêu diệt được virus và khống chế bệnh. Do đó, gần như tất cả trẻ em đều có nguy cơ nhiễm virus rota và cần được tiêm phòng đầy đủ.

Để chủ động bảo vệ trẻ khỏi virus Rota, bố mẹ nên cho trẻ đi uống vắc xin phòng Rota virus theo đúng lịch khuyến cáo.

7. Bệnh Tay -  Chân - Miệng

Nguyên nhân: Bệnh Tay - Chân - Miệng là một bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ nhỏ dưới 3 tuổi, gây ra bởi virus (Coxsackievirus và Enterovirus), thường bùng phát vào dịp hè, bệnh rất dễ lây lan từ người này sang người khác và có thể phát triển thành dịch.

Biểu hiện bệnh:  Bệnh Tay chân miệng biểu hiện chủ yếu trên lòng bàn tay, lòng bàn chân và trong miệng, niêm mạc lưỡi, má, vòng họng. Ban đầu, trẻ sẽ nổi các bọng nước nhỏ. Sau đó, các bóng nước vỡ ra, chảy dịch trong; Nếu dịch đục là có thể nhiễm trùng. Các bọng nước trên da và niêm mạc khiến trẻ bứt rứt, khó chịu, dễ quấy khóc và bú kém. Đôi khi trẻ có kèm nóng sốt, có các triệu chứng tương tự nhiễm siêu vi đường hô hấp như ho, chảy mũi, hắt hơi hay trên đường tiêu hóa như rối loạn tiêu hóa, nôn và đi ngoài phân lỏng.

Phòng bệnh: Hiện nay, bệnh vẫn chưa có vắc xin phòng bệnh, để chủ động phòng chống, Bộ Y tế khuyến cáo người dân và cộng đồng cần thực hiện: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng nhiều lần trong ngày, đặc biệt trước khi chế biến thức ăn, trước các bữa ăn, sau khi đi vệ sinh; Thực hiện tốt vệ sinh ăn uống, an toàn thực phẩm, ăn chín, uống sôi; Thường xuyên lau sạch các bề mặt, dụng cụ tiếp xúc hàng ngày như đồ chơi, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn/ghế, sàn nhà; Không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh; Khi phát hiện trẻ có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đưa trẻ đi khám hoặc thông báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất.

8. Sốt xuất huyết

Nguyên nhân: Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm do muỗi vằn Aedes Aegypti mang virus Dengue gây ra. Các con muỗi cái mang mầm bệnh, sau khi đốt người sẽ khiến người nhiễm virus bắt đầu phát bệnh với biểu hiện sốt cao liên tục, dưới da xuất hiện các đốm xuất huyết màu đỏ sau 4 - 6 ngày.

Biểu hiện bệnh:  Người mắc bệnh SXH thường có biểu hiện sốt cao đột ngột trên 38,5^oC, kéo dài từ 2 - 7 ngày. Đi cùng với các biểu hiện đau đầu, đau hốc mắt, đau cơ, đau khớp, phát ban, có biểu hiện xuất huyết, dưới da (chấm, nốt, mảng…).

Đối với các bệnh nhân bị Sốt xuất huyết thể nhẹ, người bệnh có thể được điều trị tại nhà theo chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên, từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7, người bệnh, đặc biệt là trẻ em, cần được theo dõi sát để phát hiện các triệu chứng tiền sốc do mất máu. Ở thể nặng, bệnh gây xuất huyết ồ ạt, biến chứng gan, thận, xuất huyết não và tử vong.

Phụ nữ mang thai ở giai đoạn đầu bị Sốt xuất huyết rất nguy hiểm. Bệnh có thể gây suy thai, đẻ non, thai chết lưu do sốt và mất nước dài ngày hoặc tổn thương chức năng gan, thận.

Phòng bệnh:  Hiện nay, tại Việt Nam vẫn chưa có vắc xin ngừa bệnh Sốt xuất huyết và thuốc điều trị đặc hiệu. Tốt nhất là diệt muỗi, bọ gậy (loăng quăng) và phòng chống muỗi đốt.

          Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, diệt bọ gậy (loăng quăng) bằng cách:

- Thả cá hoặc mê zô vào tất cả các vật chứa nước trong nhà (bể, giếng, chum, vại, lu, khạp…) để diệt bọ gậy (loăng quăng).

- Thu gom, hủy các vật dụng phế thải xung quanh nhà như chai lọ vỡ, ống bơ, vỏ dừa…, dọn vệ sinh môi trường, lật úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng đến.

- Thay nước, thau rửa chum, vại hàng tuần.

- Bỏ muối vào bát kê chân chạn (tủ), cho cát ẩm vào lọ hoa...

 Phòng chống muỗi đốt bằng cách: Mặc quần áo dài tay; Ngủ trong màn kể cả ban ngày; Dùng bình xịt diệt muỗi, hương muỗi, kem xua muỗi, vợt điện diệt muỗi...; Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi; Cho người bị sốt xuất huyết nằm trong màn, tránh muỗi đốt để tránh lây lan bệnh cho người khác; Chủ động sử dụng hóa chất diệt muỗi vằn.

Đối với người phát hiện bị Sốt xuất huyết, nhất là trẻ em cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được khám, điều trị và theo dõi. Không được tự ý điều trị tại nhà.