Gia tăng nhanh số ca ung thư: Cảnh báo sớm từ thực tiễn sức khỏe cộng đồng
Ung thư đang trở thành gánh nặng sức khỏe toàn cầu với xu hướng gia tăng ổn định trong những năm gần đây. Tại Việt Nam, số ca mắc mới và tử vong do ung thư đều tăng, đặc biệt khi phần lớn người bệnh được phát hiện ở giai đoạn muộn, làm giảm hiệu quả điều trị và gia tăng chi phí y tế.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm toàn cầu ghi nhận khoảng 20 triệu ca ung thư mới và gần 9,7 triệu trường hợp tử vong. Ung thư hiện được xem là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm và suy giảm chất lượng cuộc sống ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Tại Việt Nam, ghi nhận dịch tễ học trong hơn một thập kỷ qua cho thấy số ca ung thư tăng gần gấp đôi, từ khoảng 92.000 ca năm 2010 lên hơn 180.000 ca năm 2025. Tỷ lệ tử vong hàng năm do ung thư vẫn ở mức cao, trên 120.000 ca. Những loại ung thư phổ biến bao gồm ung thư phổi, gan, vú, dạ dày và đại trực tràng. Đáng chú ý, đa số trường hợp phát hiện ở giai đoạn tiến triển, làm hạn chế cơ hội điều trị triệt để.
Các chuyên gia y tế nhận định xu hướng già hóa dân số, hút thuốc lá, sử dụng rượu bia, tình trạng thừa cân – béo phì, chế độ ăn chưa hợp lý và ô nhiễm môi trường là những yếu tố quan trọng thúc đẩy tỷ lệ ung thư gia tăng. Một số trường hợp liên quan đến đột biến gene, song tỷ lệ này thấp hơn nhiều so với nhóm nguyên nhân liên quan lối sống và môi trường. Trong khi đó, nhận thức cộng đồng về khám sức khỏe định kỳ và tầm soát ung thư tuy đã cải thiện nhưng vẫn chưa đồng đều, nhiều người còn chủ quan, chỉ đi khám khi có triệu chứng rõ ràng.
Để giảm nguy cơ mắc và tăng cơ hội điều trị hiệu quả, ngành Y tế khuyến cáo người dân duy trì lối sống lành mạnh: không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia và các chất kích thích; xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng, tăng cường rau xanh và trái cây tươi; tập luyện thể dục đều đặn nhằm duy trì cân nặng hợp lý, phòng tránh béo phì. Đồng thời cần hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, hóa chất độc hại và tia cực tím.
Việc tiêm một số loại vắc xin có vai trò dự phòng ung thư do virus, trong đó phổ biến là vắc xin phòng HPV giúp phòng ung thư cổ tử cung và vắc xin phòng viêm gan B góp phần giảm nguy cơ ung thư gan. Bên cạnh đó, tầm soát sớm các bệnh ung thư thường gặp, đặc biệt với người có yếu tố nguy cơ cao, là biện pháp quan trọng giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm – giai đoạn điều trị có nhiều thuận lợi và hiệu quả cao hơn.
Chủ động tầm soát ung thư không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của bản thân mà còn là cách để chăm lo cho gia đình và cộng đồng. Việc phát hiện sớm luôn mang lại cơ hội sống tốt hơn cho người bệnh.