Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo của ngành công nghiệp thuốc lá

Mỗi năm, thuốc lá gây ra hơn 8 triệu ca tử vong toàn cầu, trong đó có khoảng 1,3 triệu người chết do hút thuốc thụ động. Tại Việt Nam, con số này là hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm, kéo theo tổn thất kinh tế lên đến 108 nghìn tỷ đồng, gấp 5 lần so với số thu thuế thuốc lá. WHO cảnh báo rằng các sản phẩm thuốc lá – bao gồm thuốc lá điếu, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, xì gà, thuốc lào và các sản phẩm chứa nicotine khác – đều là chất gây nghiện và độc hại, không có mức độ sử dụng nào được xem là an toàn. Đặc biệt, trẻ em và thanh thiếu niên là đối tượng dễ bị tổn thương nhất khi tiếp xúc với nicotine, vì nó ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển não bộ.

Trong bối cảnh này, ngành công nghiệp thuốc lá đã chuyển hướng tiếp thị, sử dụng các sản phẩm mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng với danh nghĩa là “giảm hại”. Những sản phẩm này được quảng bá rộng rãi như lựa chọn “an toàn hơn” so với thuốc lá điếu truyền thống, song thực tế lại là một chiến lược nguy hiểm nhằm thu hút thế hệ người dùng mới, đặc biệt là giới trẻ. Ví dụ, Philip Morris đã bị phát hiện nhắm vào cả học sinh để thúc đẩy sản phẩm IQOS tại Nhật Bản. Tại Mỹ, tỷ lệ học sinh trung học sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng từ 11,7% năm 2017 lên 27,5% vào năm 2019. WHO khẳng định rằng không có bằng chứng khoa học nào cho thấy thuốc lá điện tử hoặc thuốc lá nung nóng ít gây hại hơn thuốc lá điếu. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cũng chỉ cho phép quảng bá IQOS là sản phẩm giảm mức độ phơi nhiễm với một số hóa chất, chứ không công nhận là sản phẩm an toàn hơn hay giúp cai thuốc lá.

Ngoài ra, WHO cũng lên án các tổ chức liên minh với ngành thuốc lá đội lốt các quỹ từ thiện như “Quỹ vì một thế giới không khói thuốc” – thực chất là công cụ che đậy mối liên hệ tài chính và lợi ích với các tập đoàn thuốc lá. Các hoạt động trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) cũng được sử dụng như vỏ bọc để bình thường hóa hình ảnh ngành công nghiệp này.

Để đối phó với thực trạng trên, WHO kêu gọi các quốc gia: Không hợp tác và không nhận tài trợ từ các công ty thuốc lá dưới bất kỳ hình thức nào; Tăng thuế thuốc lá để làm giảm sức mua và hướng tới mức thuế chiếm 75% giá bán lẻ; Cấm toàn diện quảng cáo thuốc lá trên các nền tảng số, mạng xã hội và các điểm bán lẻ; Tăng cường chương trình cai nghiện thuốc lá và mở rộng cảnh báo sức khỏe trên bao bì; Thực hiện nghiêm quy định cấm sản xuất, kinh doanh, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Thông điệp của WHO trong Ngày Thế giới không thuốc lá năm nay không chỉ dừng ở việc kêu gọi bỏ thuốc, mà còn nhằm vạch trần sự thật đằng sau "sự hấp dẫn giả tạo" mà ngành công nghiệp thuốc lá tạo dựng. Đây là lúc toàn xã hội cùng lên tiếng để bảo vệ thế hệ tương lai khỏi những cạm bẫy nicotine và các chiến lược lợi dụng lòng tin của cộng đồng./.